Những ngày cận Tết, ông Trần Văn Tiến ở ấp Hòa Đê, xã Hòa Tú 1, huyện Mỹ Xuyên thường xuyên ra thăm đồng. Vì gia đình ông sẽ thu hoạch vụ lúa ST24, sau đó là lứa tôm càng xanh được thả trong ruộng. Năm nay, nhờ thời tiết thuận lợi, nên cả cây lúa và tôm đều phát triển rất tốt trên diện tích đất 4.000 m2 của gia đình. Theo tính toán của ông Trần Văn Tiến thì vụ lúa này, lúa ST24 của ông sẽ thu hoạch được khoảng 500kg/công (1.000m2) và sau Tết là thu hoạch tiếp tôm càng xanh. Không riêng gì ông Trần Văn Tiến, các hộ dân ở ấp Hòa Đê của xã Hòa Tú này đã gắn chặt với mô hình Tôm - Lúa này từ hàng chục năm qua. Cũng nhờ mô hình này mà gia đình ông và các hộ dân trong địa phương luôn có thu nhập ổn định.
Mô hình Tôm - Lúa của nông dân huyện Mỹ Xuyên. Ảnh Chanh Đa
Ông Trần Văn Tiến chia sẻ: “Ở ấp Hòa Đê này thì ai cũng xác định là làm 1 vụ tôm, 1 vụ lúa cho nó chắc ăn, bỏ tôm - lúa mà chuyển sang con tôm thẻ hay tôm sú là không ổn. Cứ gắn với tôm - lúa cho nó chắc. Mỗi năm thì khi mình làm lúa xong rồi mới thả tôm, thu hoạch tôm xong lại chuyển qua trồng lúa. Cứ nước ngọt mình làm lúa, tới mùa nước mặn thì mình lại nuôi tôm”.
Với sự linh hoạt của mình, nông dân vùng Tôm - Lúa Mỹ Xuyên cứ thuận theo tự nhiên mà sản xuất và phát triển kinh tế hộ gia đình. Mùa khô, khi độ mặn lên cao, người dân sẽ đưa nước mặn vào ruộng để nuôi tôm. Đến khi mưa xuống, nước bắt đầu trở ngọt thì nông dân tại các xã như: Hòa Tú 1, Ngọc Đông, Ngọc Tố, Gia Hòa 1, Thạnh Quới,… lại dẫn đưa nước ngọt vào để canh tác lúa. Cứ thế, mô hình Tôm - Lúa trên địa bàn huyện Mỹ Xuyên đã được duy trì và phát triển, cũng như khẳng định được sự hiệu quả, tính ưu việt cho đến ngày nay.
Nông dân Tạ Minh Bạch, ấp Hòa Đê, xã Hòa Tú 1 cho biết, hơn 6.000 m2 ruộng của gia đình luôn được duy trì theo mô hình Tôm - Lúa. Theo anh Bạch thì mỗi vụ nuôi tôm, anh thu về hơn 1,5 tấn tôm thương phẩm, trong khi cây lúa cũng thu về khoảng 500 kg/công trong mỗi vụ. Anh Bạch nhận định, đây là mô hình sản xuất ăn chắc và rất bền vững, nhất là trước những thách thức của biến đổi khí hậu như hiện nay. Muốn "chắc cú" thì nông dân chỉ cần duy trì mô hình này là có cái ăn.
Còn với anh Huỳnh Minh ở ấp Đào Viên, xã Thạnh Quới thì làm mô hình Tôm - Lúa này thì lợi nhuận tuy không lớn, nhưng nó lại bền vững hơn. Tôm cũng có lãi mà lúa cũng có ăn. Bền vững là nuôi một vụ tôm, rồi xong vụ tôm thì mình lại chuyển sang làm lúa. Khi trồng vụ lúa nó sẽ giúp cải tạo lại môi trường ao trước khi mình nuôi lại tôm; còn các chất thải của tôm thì nó sẽ là phân nền nuôi cho cây lúa. Cứ thế, lúa tốt nhờ làm trên nền nuôi tôm, còn tôm ít bệnh cũng nhờ cây lúa nó cải tạo môi trường.
Vùng Tôm - Lúa của huyện Mỹ Xuyên đã được hình thành và phát triển đã hơn 20 năm qua. Toàn huyện hiện có khoảng 10.000 ha được người dân duy trì sản xuất hàng năm, mỗi năm, người dân sẽ nuôi một hoặc hai vụ tôm rồi làm lại một vụ lúa. Để tăng lợi nhuận và giá trị của mô hình Tôm - Lúa, nông dân Mỹ Xuyên đã đẩy mạnh việc sản xuất theo hướng an toàn, hạn chế và hướng đến việc loại bỏ việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình canh tác; đồng thời, đưa những giống lúa có giá trị kinh tế cao vào sản xuất. Đến nay, trên địa bàn huyện đã có 2 hợp tác xã nuôi tôm đạt chứng nhận VietGAP; còn với cây lúa thì có khoảng 60 ha đạt chứng nhận hữu cơ. Dòng gạo ST được trồng trên vùng Tôm - Lúa luôn có giá trị kinh tế cao hơn khi bán ngoài thị trường. Đặc biệt hơn là trong năm 2019 vừa qua, khi gạo ST25 của Sóc Trăng đạt giải gạo ngon nhất thế giới thì các loại gạo ST được trồng trên vùng Tôm - Lúa Mỹ Xuyên ngày càng khẳng định được vị thế về chất lượng.
Theo đồng chí Tăng Thanh Chí - Phó Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mỹ Xuyên thì mô hình Tôm - Lúa phải khẳng định là rất thân thiện với môi trường. Sau vụ tôm thì mình trồng lại lúa, chất thải của tôm sẽ là nguồn dưỡng chất tốt để cho cây lúa sinh trưởng. Ngược lại, cây lúa sẽ làm sạch môi trường ao nuôi tôm, góp phần cho vụ tôm năm sau dễ thành công hơn. Ngoài ra, khi luân canh tôm lúa sẽ giúp cắt đứt mầm bệnh trên ao nuôi tôm, giúp cho việc trồng lúa và cả nuôi tôm ít phát sinh mầm bệnh hơn, chi phí đầu tư sẽ ít hơn mà thành công lại cao hơn.
Mô hình Tôm - Lúa của nông dân Sóc Trăng được đánh gia là mô hình thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh Chanh Đa
Trong những năm qua, sản lượng nuôi tôm của huyện Mỹ Xuyên không ngừng tăng dần qua từng năm, nếu năm 2015 chỉ là hơn 30.000 tấn thì năm 2018 đã tăng lên 33.600 tấn. Đáng phấn khởi hơn cả là tỷ lệ tôm bị thiệt hại giảm mạnh. Trong niên vụ tôm 2019 qua, chỉ có khoảng 8% diện tích tôm bị thiệt hại. Cùng với việc trồng lúa trên nền tôm giúp cải tạo môi trường sinh thái để tôm phát triển bền vững thì bà con nông dân còn ứng dụng các tiến bộ khoa học vào sản xuất, nên hiệu quả kinh tế mang lại hiệu quả cao.
Đồng chí Đào Đắc Hùng - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Mỹ Xuyên cho biết, hiện nay Mỹ Xuyên đang xây dựng đề án “Lúa thơm-Tôm sạch”; huyện Mỹ Xuyên sẽ khai thác và đưa những dòng lúa ST đặc sản của tỉnh. Bên cạnh đó, tỉnh Sóc Trăng cũng đang xây dựng tuyến đường trục từ trung tâm thành phố Sóc Trăng về vùng kinh tế trọng điểm Tôm - Lúa của Mỹ Xuyên, với kinh phí gần 1.200 tỷ đồng, sẽ góp phần đưa kinh tế - xã hội của các xã vùng Tôm - Lúa ngày càng phát triển.
Đồng chí Đào Đắc Hùng nhấn mạnh, mới đây lúa ST25 của kỹ sư Hồ Quang Cua đạt giải Gạo ngon nhất thế giới thì chúng ta nên quy hoạch vùng Tôm - Lúa Mỹ Xuyên để trở thành vùng nguyên liệu. Nếu các chủ trương, chính sách được thực hiện một cách triệt để, hiệu quả thì có thể cả 10.000 ha vùng Tôm - Lúa này của huyện Mỹ Xuyên sẽ khoác lên mình "bộ áo" của sự phát triển bền vững.
Những ngày cuối năm, về vùng Tôm - Lúa Mỹ Xuyên, chúng tôi được chứng kiến sự thay da đổi thịt nhanh chóng của các xã nơi đây. Trên các cánh đồng, màu vàng óng của cây lúa chờ ngày thu hoạch như điểm tô cho sự phát triển ở vùng quê tôm - lúa. Cũng nhờ hiệu quả mô hình "con tôm ôm cây lúa", huyện Mỹ Xuyên được tỉnh Sóc Trăng chọn là huyện điểm Nông thôn mới của tỉnh. Đến nay, các xã trên địa bàn huyện đều được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, huyện đang được tỉnh đề nghị Trung ương xét công nhận là huyện Nông thôn mới đầu tiên.
Chanh Đa